Giải thích về Phương pháp Dân tộc: Cách Mà Các Tương tác Hàng ngày Định hình Thực tại Xã hội. Khám Phá Các Quy tắc Ẩn mà Hướng dẫn Hành vi Con người.

Giới thiệu về Phương pháp Dân tộc
Nguồn gốc Lịch sử và Những Nhà Tư tưởng Chính
Các Khái niệm Cốt lõi và Các Phương pháp Tiến hành
Phương pháp Dân tộc so với Xã hội học Truyền thống
Nghiên cứu Tình huống: Ứng dụng Thực tế
Những Phê bình và Giới hạn
Hướng đi Tương lai trong Nghiên cứu Phương pháp Dân tộc
Nguồn & Tài liệu tham khảo

Giới thiệu về Phương pháp Dân tộc

Phương pháp Dân tộc là một cách tiếp cận đặc biệt trong xã hội học, điều tra các phương pháp hàng ngày mà con người sử dụng để xây dựng và duy trì một cảm giác chung về trật tự xã hội. Được phát triển vào những năm 1960 bởi Harold Garfinkel, phương pháp Dân tộc thách thức các lý thuyết xã hội học truyền thống bằng cách không tập trung vào các cấu trúc xã hội quy mô lớn, mà vào các thực tiễn và tương tác cấp vi mô qua đó cá nhân tạo ra và duy trì thực tại xã hội. Thay vì giả định rằng các chuẩn mực và quy tắc xã hội chỉ đơn giản được nội tâm hóa, các nhà nghiên cứu phương pháp Dân tộc xem xét cách mà những chuẩn mực này được diễn dịch, thương lượng và thực hiện trong tình huống thực tế. Quan điểm này nhấn mạnh đến tính phản chiếu của hành động xã hội—cách mà cá nhân vừa định hình vừa bị định hình bởi các bối cảnh mà họ hoạt động.

Một nguyên tắc trung tâm của phương pháp Dân tộc là ý tưởng rằng trật tự xã hội là một thành tựu thực tiễn đang diễn ra, chứ không phải là một thực thể tĩnh hay được cho là đã có. Các nhà nghiên cứu trong lĩnh vực này thực hiện những nghiên cứu thực nghiệm chi tiết, thường sử dụng phân tích cuộc trò chuyện và các phương pháp định tính khác, để khám phá các quy tắc và quy trình ngầm ẩn mà nằm dưới các tương tác hàng ngày. Bằng cách phân tích các hoạt động tầm thường—như các cuộc trò chuyện, thói quen làm việc, hoặc thậm chí là hành động xếp hàng—các nhà nghiên cứu phương pháp Dân tộc tiết lộ các quy trình phức tạp, đã bị xem nhẹ mà làm cho đời sống xã hội có thể hiểu và dự đoán được. Cách tiếp cận này đã ảnh hưởng đến nhiều lĩnh vực, bao gồm ngôn ngữ học, nghiên cứu giao tiếp và nghiên cứu tổ chức, bằng cách làm nổi bật vai trò cơ bản của hành động bình thường trong việc xây dựng các thế giới xã hội (Encyclopædia Britannica; Encyclopedia.com).

Nguồn gốc Lịch sử và Những Nhà Tư tưởng Chính

Phương pháp Dân tộc xuất hiện vào thập kỷ 1960 như một cách tiếp cận đặc trưng trong các khoa học xã hội, chủ yếu thông qua công trình tiên phong của Harold Garfinkel. Garfinkel, một nhà xã hội học tại Đại học California, Los Angeles, đã tìm cách điều tra các phương pháp hàng ngày mà mọi người sử dụng để xây dựng và duy trì trật tự xã hội. Tài liệu nền tảng của ông, “Studies in Ethnomethodology” (1967), đã thách thức các lý thuyết xã hội học phổ biến bằng cách nhấn mạnh lý luận thực tiễn và hiểu biết ngầm mà cá nhân sử dụng trong các tương tác hàng ngày. Garfinkel đã chịu ảnh hưởng bởi hiện tượng học, đặc biệt là công trình của Alfred Schutz, người đã khám phá cách mà cá nhân diễn giải và gán ý nghĩa cho trải nghiệm của họ trong thế giới xã hội. Nền tảng triết học này đã dẫn đến việc Garfinkel tập trung vào “cách” của trật tự xã hội, thay vì “tại sao” được các xã hội học truyền thống ưa chuộng (Encyclopædia Britannica).

Các nhà tư tưởng chính khác đã đóng góp vào sự phát triển và phổ biến của phương pháp Dân tộc. Aaron Cicourel đã mở rộng ý tưởng của Garfinkel vào nghiên cứu ngôn ngữ và giao tiếp, trong khi Harvey Sacks, một sinh viên của Garfinkel, đã phát triển phân tích cuộc trò chuyện—một phương pháp để xem xét cấu trúc và tổ chức của cuộc nói chuyện trong tương tác. Công trình của Sacks, đặc biệt, đã trở thành nền tảng cho nghiên cứu sau này trong các nghiên cứu về diễn ngôn và giao tiếp (Oxford Reference). Do đó, nguồn gốc lịch sử của phương pháp Dân tộc gắn liền chặt chẽ với triết học hiện tượng học và phê phán các phương pháp xã hội học chính thống, định vị nó như một quan điểm cách mạng và có ảnh hưởng trong nghiên cứu về đời sống xã hội.

Các Khái niệm Cốt lõi và Các Phương pháp Tiến hành

Phương pháp Dân tộc được đặt trên việc điều tra các phương pháp hàng ngày mà cá nhân sử dụng để xây dựng và duy trì trật tự xã hội. Điều cốt lõi trong cách tiếp cận này là khái niệm “trách nhiệm giải trình,” ám chỉ đến những cách mà hành động trở nên có thể hiểu và báo cáo trong các bối cảnh xã hội. Các nhà nghiên cứu phương pháp Dân tộc luận rằng thực tại xã hội không phải là một cấu trúc cố định mà liên tục được tạo ra thông qua các tương tác hàng ngày và các thực hành chia sẻ của các thành viên trong xã hội. Quan điểm này thách thức các giả định xã hội học truyền thống bằng cách tập trung vào “cách” thay vì “cái gì” của đời sống xã hội.

Một phương pháp quan trọng trong phương pháp Dân tộc là việc sử dụng “thí nghiệm vi phạm,” một kỹ thuật do Harold Garfinkel khởi xướng. Những thí nghiệm này liên quan đến việc phá vỡ có chủ ý các chuẩn mực xã hội để làm rõ các quy tắc ngầm ẩn điều chỉnh các tương tác hàng ngày. Bằng cách quan sát cách cá nhân phản ứng với các vi phạm này, các nhà nghiên cứu có thể khám phá hiểu biết ngầm và kỳ vọng nằm dưới trật tự xã hội. Một phương pháp quan trọng khác là phân tích chi tiết các cuộc trò chuyện tự nhiên, thường使用 phân tích cuộc trò chuyện, để kiểm tra tổ chức tuần tự của cuộc nói chuyện và cách mà các tham gia viên cùng nhau sản xuất ý nghĩa (Encyclopædia Britannica).

Phương pháp Dân tộc cũng nhấn mạnh đến tính phản chiếu của các thực hành xã hội, làm nổi bật cách mà cá nhân vừa sản xuất vừa bị định hình bởi các cấu trúc xã hội mà họ cư trú. Cách tiếp cận này phụ thuộc nhiều vào dữ liệu định tính, như bản sao các tương tác, ghi chép hiện trường, và các bản ghi âm hoặc video, để cung cấp những cái nhìn sâu sắc phong phú, nhạy cảm với bối cảnh về cấu trúc của đời sống hàng ngày (British Sociological Association). Thông qua các khái niệm cốt lõi và các chiến lược phương pháp, phương pháp Dân tộc cung cấp một lăng kính đặc sắc để hiểu được bản chất động và quy trình của thực tại xã hội.

Phương pháp Dân tộc so với Xã hội học Truyền thống

Phương pháp Dân tộc phân biệt mình với xã hội học truyền thống qua sự tập trung độc đáo vào các phương pháp và thực hành mà cá nhân sử dụng để xây dựng và duy trì trật tự xã hội trong đời sống hàng ngày. Trong khi xã hội học truyền thống thường tìm cách giải thích các hiện tượng xã hội bằng cách xác định các cấu trúc, chuẩn mực hoặc lực lượng quy mô lớn, phương pháp Dân tộc quan tâm đến các quy trình chi tiết, từng khoảnh khắc mà con người tạo ra và duy trì một cảm giác chung về thực tại. Cách tiếp cận này, được khởi xướng bởi Harold Garfinkel, nhấn mạnh việc nghiên cứu “phương pháp của các thành viên”—các quy trình ngầm, đã được xem là hiển nhiên mà cá nhân sử dụng để diễn giải và phản ứng với thế giới xã hội của họ.

Các cách tiếp cận xã hội học truyền thống, chẳng hạn như chức năng cấu trúc hoặc lý thuyết xung đột, thường phân tích xã hội từ góc nhìn từ trên xuống, tập trung vào các thể chế, vai trò và các mô hình quy mô lớn. Ngược lại, phương pháp Dân tộc áp dụng góc nhìn từ dưới lên, điều tra cách mà các sự thật xã hội được hoàn thành thông qua tương tác. Ví dụ, thay vì xem các chuẩn mực xã hội như những ràng buộc bên ngoài, các nhà nghiên cứu phương pháp Dân tộc xem xét cách mà những chuẩn mực này được sản xuất và thương lượng trong các cuộc trò chuyện và các hoạt động thường ngày (Encyclopædia Britannica).

Một khác biệt quan trọng về phương pháp nằm ở việc thu thập và phân tích dữ liệu. Xã hội học truyền thống thường dựa vào các cuộc khảo sát, phân tích thống kê hoặc các phương pháp thực nghiệm, trong khi phương pháp Dân tộc ưa chuộng các kỹ thuật định tính như phân tích cuộc trò chuyện và quan sát chi tiết các tương tác hàng ngày. Điều này cho phép các nhà nghiên cứu phương pháp Dân tộc khám phá các quy tắc ngầm và các thực hành diễn giải mà nằm dưới đời sống xã hội (British Sociological Association).

Tóm lại, phương pháp Dân tộc thách thức các giả định của xã hội học truyền thống bằng cách làm nổi bật công việc thực tế, chủ động mà cá nhân thực hiện để tạo ra trật tự xã hội, cung cấp một lăng kính đặc sắc để hiểu cấu trúc của thực tại xã hội.

Nghiên cứu Tình huống: Ứng dụng Thực tế

Các ứng dụng thực tế của phương pháp Dân tộc được minh họa tốt nhất qua các nghiên cứu tình huống chi tiết, cho thấy cách mà cá nhân sản xuất và duy trì trật tự xã hội trong các bối cảnh hàng ngày. Một ví dụ cổ điển là các “thí nghiệm vi phạm” của Harold Garfinkel, trong đó người tham gia cố ý xáo trộn các chuẩn mực xã hội—chẳng hạn như hành động giống như một người lạ trong chính ngôi nhà của họ—để tiết lộ các quy tắc ngầm ẩn điều hành các tương tác bình thường. Những thí nghiệm này đã chứng minh cách con người dựa vào các phương pháp chia sẻ để diễn giải và phản ứng với các tình huống xã hội, và cách sự nhầm lẫn hoặc khó chịu xuất hiện nhanh chóng khi các phương pháp này bị vi phạm (American Sociological Association).

Trong các bối cảnh thể chế, các nghiên cứu phương pháp Dân tộc đã được thực hiện trong các phòng xử án, bệnh viện và trung tâm cuộc gọi. Ví dụ, nghiên cứu trong môi trường y tế đã cho thấy cách mà bác sĩ và y tá phối hợp cùng nhau để xây dựng ý nghĩa của các triệu chứng và chẩn đoán thông qua giao tiếp và tài liệu, thay vì chỉ đơn giản là làm theo các quy trình chính thức. Cách tiếp cận này đã thông báo cho các chương trình đào tạo nhấn mạnh tầm quan trọng của giao tiếp và bối cảnh trong việc chăm sóc bệnh nhân (British Sociological Association).

Một ứng dụng nổi bật khác là trong thiết kế công nghệ, nơi các nhà nghiên cứu phương pháp Dân tộc phân tích cách mà người dùng tương tác với phần mềm hoặc thiết bị trong thời gian thực. Bằng cách quan sát các “cách làm tắt” và thực hành không chính thức mà người dùng phát triển, các nhà thiết kế có thể tạo ra các hệ thống trực quan hơn phù hợp với hành vi thực tế của người dùng (Association for Computing Machinery). Những nghiên cứu tình huống này nhấn mạnh giá trị của phương pháp Dân tộc trong việc khám phá các thực hành ngầm, đã bị xem nhẹ mà nằm dưới cả các hoạt động xã hội bình thường và phức tạp.

Những Phê bình và Giới hạn

Phương pháp Dân tộc, mặc dù có ảnh hưởng trong các khoa học xã hội, đã phải đối mặt với một số phê bình và giới hạn kể từ khi ra đời. Một trong những phê bình chính là mối quan tâm về sự thiếu chiều sâu lý thuyết và sức mạnh giải thích. Các nhà phê bình lập luận rằng phương pháp Dân tộc thường tập trung vào các chi tiết nhỏ của các tương tác hàng ngày mà không cung cấp các giải thích xã hội học rộng hơn hoặc tương tác với các cấu trúc xã hội vĩ mô. Cách tiếp cận phân tích vi mô này, một số người gợi ý, hạn chế khả năng của nó trong việc giải quyết các vấn đề hệ thống như quyền lực, bất bình đẳng và động lực thể chế (Encyclopædia Britannica).

Một giới hạn khác là lập trường phương pháp của phương pháp Dân tộc. Cam kết mô tả các thực hành xã hội “từ bên trong” có thể dẫn đến những cáo buộc về chủ nghĩa tương đối và sự miễn cưỡng trong việc đưa ra các phán quyết hoặc phổ quát định hướng. Điều này đã khiến một số học giả đặt câu hỏi về tính khả thi và liên quan thực tiễn cho chính sách hoặc cải cách, vì nó thường không đưa ra các nhận định khuyến nghị (Stanford Encyclopedia of Philosophy).

Thêm vào đó, sự nhấn mạnh của phương pháp Dân tộc vào “chỉ số” và sự phụ thuộc vào bối cảnh của ý nghĩa có thể gây khó khăn cho việc tái lập và so sánh giữa các nghiên cứu. Các phân tích chi tiết, nhạy cảm với bối cảnh có thể không dễ dàng chuyển sang kiến thức tích lũy hoặc các quy trình nghiên cứu chuẩn. Cuối cùng, một số người đã lưu ý rằng ngôn ngữ khép kín và thuật ngữ kỹ thuật của lĩnh vực này có thể khiến các phát hiện của nó trở nên không thể tiếp cận đối với các khán giả rộng rãi hơn, hạn chế tác động liên ngành của nó (Routledge).

Hướng đi Tương lai trong Nghiên cứu Phương pháp Dân tộc

Hướng đi tương lai trong nghiên cứu phương pháp Dân tộc ngày càng được hình thành bởi sự phát triển công nghệ, sự hợp tác liên ngành và những phức tạp đang phát triển của đời sống xã hội. Một trong những xu hướng đáng chú ý là sự tích hợp các công nghệ số và các môi trường trực tuyến vào cuộc điều tra phương pháp Dân tộc. Khi mà tương tác xã hội di chuyển sang các nền tảng kỹ thuật số, các nhà nghiên cứu đang khám phá cách mà các thành viên sản xuất và duy trì trật tự xã hội trong các không gian ảo, chẳng hạn như mạng xã hội, trò chơi trực tuyến và môi trường làm việc từ xa. Sự chuyển mình này yêu cầu các công cụ phương pháp mới để ghi lại và phân tích các dấu vết kỹ thuật số của tương tác, bao gồm cả dữ liệu hội nghị video và nhật ký trò chuyện (London School of Economics and Political Science).

Một hướng đi hứa hẹn khác là việc áp dụng các nguyên tắc phương pháp Dân tộc vào các lĩnh vực liên ngành, chẳng hạn như tương tác giữa con người và máy tính, chăm sóc sức khỏe và giáo dục. Ví dụ, các nghiên cứu về cách mà các chuyên gia phối hợp trong các tình huống y tế có nguy cơ cao hoặc cách mà sinh viên hợp tác giải quyết vấn đề trong các lớp học kỹ thuật số cho thấy tính linh hoạt của các phương pháp Dân tộc trong các bối cảnh đa dạng (University College London).

Ngoài ra, ngày càng có sự nhấn mạnh vào tính phản chiếu và các khía cạnh đạo đức của nghiên cứu phương pháp Dân tộc, đặc biệt liên quan đến việc đại diện cho các tham gia viên và tác động của việc quan sát lên các bối cảnh xã hội. Các nhà nghiên cứu ngày càng chú ý đến các vấn đề quyền lực, tiếng nói và tính bao trùm, cố gắng làm cho các thực hành phân tích của họ trở nên minh bạch và có sự tham gia hơn (British Sociological Association).

Tổng quan, tương lai của phương pháp Dân tộc nằm trong khả năng điều chỉnh theo các hình thức xã hội mới, tiếp nhận đổi mới phương pháp và tham gia một cách phê phán với các thách thức đạo đức của nghiên cứu hiện đại.